Kto już widział wystawę Zygmunta Radnickiego (albo przeglądał książkę o nim), wie, że był to malarz poszukujący, a zmienność to cecha charakterystyczna jego twórczości. Dzięki temu nie można w jego przypadku mówić o monotonii, która zdarza się często, jeśli zestawimy koło siebie, na jednej sali, kilkadziesiąt prac nawet znakomitego artysty. Radnicki starał się odnaleźć swoją drogę w malarstwie, próbując różnych środków i konwencji.
Ale był „duch”, który prowadził Radnickiego przez całą karierę artystyczną – od jej początków do ostatnich dni – i nie pozwalał na zbłądzenie. Był nim, jak go określił Radnicki „przewodnik po salach Luwru” – Paul Cézanne. To właśnie według sztuki „ojca wszystkich malarzy” (Henri Matisse) Radnicki wartościował własne osiągnięcia. Twórczość mistrza z Aix-en-Provence stała się też źródłem często bardzo bliskich inspiracji dla jego obrazów. Była też ona tematem jego rozmyślań i badań. Rezultatem tego namysłu był m.in. artykuł Twórczość Cézanne’a w świetle doby współczesnej opublikowany w 1937 roku w czasopiśmie „Głos Plastyków”. Znawczyni polskiej krytyki artystycznej lat międzywojennych Dorota Jurkiewicz-Eckert określiła to opracowanie jako „jedną z najwybitniejszych i najtrafniejszych analiz malarstwa Cézanne’a w historii polskiego piśmiennictwa o sztuce”(2000).
Nie dziwi więc, że w czasie swego pobytu w Paryżu na przełomie lat 1925/26 Radnicki uwiecznił siebie tak, jak mógłby to zrobić sam Cézanne. Autoportret w kapeluszu jest przesłaniem młodego, pewnego siebie malarza, członka bohemy, bywalca paryskich kawiarni.
Z nutą ironii autoportret nawiązuje do obrazu Cézanne’a Mężczyzna z fajką przedstawiającego ogrodnika znanego jako Père Alexandre, ulubionego modela malarza. Ustawienie modela, ubiór i atrybuty są tu bardzo podobne. Możemy nieco fantazjując stwierdzić, że nawiązuje on za pośrednictwem Cézanne’a do całej galerii autoportretów artystów z historii malarstwa, ozdobionych nakryciami głowy jako elementem ich określającym. Laska, fajka i kwiat w butonierce to także atrybuty modernistycznego malarza.
A za wstążką kapelusza Radnicki ukrył jeszcze jeden paryski atrybut. Według przekazu rodzinnego jest to bilet na wyścigi konne. Sprawdziłem – obecnie bilety wstępu na L’hippodrome de Paris-Vincennes wciąż mają kolor niebieski.
Światosław Lenartowicz – kurator wystawy „Zygmunt Radnicki (1894-1969)”, zajmuje się przede wszystkim sztuką polską okresu dwudziestolecia międzywojennego. Autor wystaw i publikacji poświęconych m.in. twórczości: Jacka Malczewskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza, Zbigniewa Pronaszki, Emila Krchy i Zofii Stryjeńskiej.
Zdjęcie obrazu w przestrzeni wystawy – Bartosz Cygan, Pracownia Fotograficzna MNK.
Zygmunt Radnicki (1894-1969) – wystawa 02.04 – 02.08.2015, Gmach Główny MNK.
