Literacki eliksir młodości

Feliks „Manggha” Jasieński poza zbiorami sztuki przekazał Muzeum Narodowemu w Krakowie swoją bibliotekę. Zawiera ona między innymi wiele ciekawostek edytorskich z przełomu XIX i XX wieku. W tej kolekcji znalazła się pozycja niezwykła – dwanaście zeszytów opublikowanych pomiędzy 1899 a 1900 rokiem w serii Der Jungbrunnen. Ein Schatzbehalter deutscher Kunst und Dichtung . Składają się na nią zarówno utwory poetyckie, jak i prozatorskie: piosenki żołnierskie, romanse, ballady, legendy, zbiór pieśni ludowych, podań, bajek oraz baśni. Właściciel oprawił wspomniane zeszyty w dwa tomy.

Wydawcy serii Jungbrunnen – działająca w Berlinie firma Fischer & Franke – zaprosili do współpracy kilku niemieckich artystów, którzy wykonali szatę graficzną poszczególnych części. Obraz i słowo przenikają się w nich wzajemnie, tworząc integralną całość. Za pośrednictwem utworu Johanna Wolfganga Goethego  oraz ilustracji Franza Stassena czytelnik wkracza w tajemniczy, niepokojący świat Króla olch.

Dzięki secesyjnej kresce Maximiliana Dasia  poznaje skomplikowane losy Świnopasa czy Księżniczki na ziarnku grochu  autorstwa Hansa Chrystiana Andersena.

Czeska władczyni Libusza ożywa pod piórem Johanna Karla Augusta Musäusa  oraz w ilustracjach Richarda Mauffa.

Hermann Bek-Gran  zadbał o oprawę graficzną zbioru piosenek żołnierskich, natomiast Hans Richard von Volkmann  zobrazował pieśni wykonywane przez wędrowców .

To tylko wybrane przykłady znacznie dłuższej artystyczno-literackiej podróży, w którą wydawcy zabierają swoich czytelników. Zachętę do niej stanowi również motto serii, zaczerpnięte z poematu Oberon Christopha Martina Wielanda : 
Raz jeszcze Hipogryfa siodłajcie mi, Muzy,
Na zamierzchłego świata romantyczne gruzy!
    (przeł. Wiktor z Baworowa)

W zamierzeniu edytorów ów powrót do czasów minionych odbywa się poprzez wydobycie z zapomnienia twórczości ludowej. Dziewiętnastowieczne zafascynowanie ludowością i tęsknota za różnymi przejawami kultury ludu wyrastały z przekonania o jej autentyzmie oraz wysokiej wartości. W wytworach najniższej warstwy społeczeństwa romantycy upatrywali bowiem ducha narodu. Nic dziwnego, że sami chętnie po nie sięgali, wykorzystując jako źródło inspiracji. Jak informują wydawcy we wstępie seria, będąca skarbnicą niemieckiej sztuki i poezji, miała również pełnić rolę wychowawczą wobec młodzieży oraz samego ludu, kształtować upodobania estetyczne i uszlachetniać.

Twórczość ludowa, nieskrępowana ścisłymi zasadami czy wymogami kompozycyjnymi, wnosiła zarazem ożywczy pierwiastek do literatury. Tytułowe „Jungbrunnen” – Źródło Młodości (łac. fons iuventutis) – to wyraźne przywołanie motywu popularnego już w czasach średniowiecza. Zanurzenie się w cudownych wodach odmładzało każdego ochotnika i zapewniało mu długowieczność. Przekonali się o tym bohaterowie utworu Hansa Sachsa , wychodzący ze studni posiadającej takie magiczne właściwości, a zilustrowani w XIX wieku przez Georga Barlösiusa. Dzięki inicjatywie berlińskich wydawców podobnego rezultatu mogą doświadczyć na sobie czytelnicy zatopieni w lekturze piosenek, legend oraz baśni opublikowanych w cyklu „Jungbrunnen”. Obok duchowej odnowy, wspominając czasy swej młodości z pewnością uronią ze wzruszenia niejedną łzę, niczym starzec przedstawiony na karcie tytułowej.

Czy obecnie literatura również posiada odmładzające działanie? Najlepiej przekonać się o tym osobiście w Bibliotece Muzeum Narodowego w Krakowie. Poza serią „Jungbrunnen” oferujemy szereg pozycji z zakresu historii sztuki, kultury materialnej oraz dziedzin pokrewnych. Serdecznie zapraszamy!

Agnieszka Lubera – asystent w Bibliotece MNK

Fotografie: Jacek Świderski i Karol Kowalik – Pracownia Fotograficzna MNK

Aktualnie w Kamienicy Szołayskich (pl. Szczepański 9)  można zobaczyć dwie wystawy prezentujące kolekcję Feliksa Jasieńskiego.