Gdzie jest „Hirem”?

Takie niemal rozpaczliwe i pełne rozczarowania pytanie daje się wyczytać spośród wpisów w księdze gości na wystawie Ottomania. Osmański Orient w sztuce renesansu, którą MNK pokazuje w swoich salach.

Autorami tych pytań są najczęściej miłośnicy serialu „Wspaniałe stulecie”, które ma prawdopodobnie tylu zwolenników co przeciwników,  piętnujących serial za odbieganie od realiów historycznych i „mydlaną” oprawę. Nie oceniając tego popularnego obecnie  widowiska, pragniemy uspokoić wszystkich jego fanów – „Hirem” jest obecna na wystawie.

Hürrem Sultan lub Churrem (bo tak prawidłowo wygląda zapis jej imienia) to znana z historii słynna Roksolana. Takie imię, nie używane w Turcji, stąd niepojawiające się w serialu, zostało jej nadane w Europie i pod takim znana jest i opisywana w Polsce. Geneza imienia wywodzona jest od nazwy geograficznej „Ruś Czerwona”, skąd ta słynna faworyta, a następnie żona sułtana Sulejmana Wspaniałego, została uprowadzona jako branka. W rzeczywistości miała nazywać się Aleksandra lub Anastazja Lisowska i była poddaną króla polskiego, a na dworze sułtańskim pełniła ważną rolę, mając wpływ na wiele decyzji sułtańskich.

Słynna sułtanka obecna jest na wystawie w kilku dziełach, z których najsłynniejsze to arcydzieło portretowe z warsztatu Tycjana. Przedstawiona z gronostajem w dłoni, symbolizującym jej wysoki społeczny status, urzeka delikatną urodą i egzotycznym strojem, zwłaszcza wysokim nakryciem głowy, spod którego widać rude kosmyki lekko kręconych włosów.

Ale na forach internetowych i w serwisach  społecznościowych znajdujemy  także komentarze ironiczne – oto szacowne Muzeum Narodowe postanowiło zrobić wystawę „pod publiczkę”. Tu konieczne jest sprostowanie.  Wystawa jest efektem trzyletniego, poważnego projektu badawczego. Gdy zaczęliśmy ją planować wraz z brukselskim Palais de Beaux-Arts (BOZAR), nikt jeszcze nad Wisłą o serialu „Wspaniałe stulecie” nie słyszał. Zbiegnięcie się jego emisji z otwarciem wystawy jest czystym przypadkiem (dla fanów serialu z pewnością szczęśliwym), a jedyne co wystawa ma z nim wspólnego, to tych samych bohaterów, którzy zarówno dzisiaj, jak i w wieku XVI rozpalali wyobraźnię Europejczyków. Efektem tej fascynacji dziś jest popularność serialu oraz wspaniałe dzieła renesansowe z najważniejszych kolekcji światowych, które po raz pierwszy można oglądać w Polsce.

Zarówno miłośnicy, jak i przeciwnicy serialu są mile widziani w murach Muzeum. Jedni i drudzy, co obserwujemy wśród licznych już zwiedzających, z pewnością dadzą się porwać urokowi „Ottomanii” i zgromadzonych na niej dzieł tej miary co piękna „La Sultana Rossa” – Hürrem Sultan z warsztatu słynnego Tycjana.

Michał Dziewulski – kurator wystawy Ottomania. Osmański Orient w sztuce renesansu.

Wystawę można oglądać w Gmachu Głównym MNK do 27 września 2015.